جمهوری خلق بَنْگِلادِش (به بنگالی: গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ) کشوری است واقع در جنوب قارهٔ آسیا و شرق هند،
پایتخت آن داکا و جمعیت آن ۱۴۸ میلیون نفر است. واحد پول بنگلادش تاکا نام دارد و زبان رسمی آن بنگالی است. زبان بنگالی از ریشه زبان‌های هندوآریایی است و خط ویژه خود را دارد. از زبان انگلیسی نیز در آموزش عالی و دادگستری استفاده زیادی می‌شود و طبقه متوسط و بالا از آن به عنوان زبان دوم استفاده می‌کنند. ۹۸ درصد از مردم این کشور از قوم بنگال هستند.
این کشور که پیش از این پاکستان خاوری نام داشت در پی جنگ آزادی‌بخش بنگلادش، در تاریخ ۲۶ مارس ۱۹۷۱ به کمک هند از پاکستان باختری (پاکستان امروزی) جدا شده و کشوری جداگانه شد.
۸۹٫۷ درصد از مردم بنگلادش مسلمان و اکثریت آنها سنی‌مذهب هستند. ۹٫۲ درصد از بنگلادشی‌ها نیز پیرو آیین هندو است. از آنجا که اسلام از نظر تاریخی توسط صوفیان به بنگلادش آورده‌شد پیروان طریقت‌های صوفی هم‌چون دیوبندی و اهل حدیث نیز در این کشور حضور درخور توجهی دارند.
بنگلادش نهمین کشور پرجمعیت جهان و از پرتراکم‌ترین کشورها از نظر جمعیت است. بنگلادش بر روی زمین‌های حاصلخیز دلتای رود گَنگ واقع شده و در معرض آسیب سیل‌ها و چرخندهای سالانه قرار دارد.
بنگلادش از نظر جغرافیای سیاسی در محاصره کامل هند قرار دارد و به دلیل واقع بودن در شبه قاره هند شدیداً تحت تاثیر آن می‌باشد و مهمترین روابط را در نظام بین‌المللی، با هند دارد. بخش کوچکی از مرزهای زمینی این کشور نیز در اشتراک با برمه می‌باشد.
بنگلادش در موسیقی، معماری و مجسمه‌سازی و نقاشی پیشینه‌ای غنی دارد. ادبیات بنگالی از زبان و ادبیات فارسی تأثیر بسیاری گرفته است
تاریخ
مرزهای قدیمی بنگلادش در جنوب آسیا ناشناخته است. در کتابهای جغرافیا به اجتماعی از مردم که بنگا نامیده می‌شدند اشاره شده‌است. مهابهاراتا چندین درگیری را در این اجتماع ذکر می‌کند. مارکوپولو نیز در خاطرات خود به نام بنگلا اشاره می‌کند. تاریخ‌نگاران دیگری هم با نام‌های گوناگون به این منطقه جغرافیایی اشاره کرده‌اند ولی برای نخستین بار نام بنگال در دوران سلطنت اکبرشاه استفاده شد؛ هنگامی که استان شرقی موخالز بعنوان سوبا - بنگلا شناخته شد. در روزگار چیرگی بریتانیا بر هند بین سال‌های ۱۸۵۴ -۱۸۷۴ بنگال شامل این قسمتها بود: ۱-بنگال خاص؛ ۲- ایالت بیهار در هند کنونی و مناطق اریسا و چوتانگپور در غرب؛ ۳- قسمتی از دره سورما در شمال شرقی.۲
در ۱۸۷۵م هنگامی که ایالت آسام به وجود آمد، بخش‌های کاچار و سیلهت در دره سورما از بنگال جدا شد و به ایالت جدید واگذار گردید. در ۱۹۰۵م ایالت بنگال شرقی و آسام از ترکیب پانزده بخش از بنگال، ایالت آسام و ایالتهای کوچ بیهار، تریپورا و منپور تشکیل شد و داکا، مقر دولت، ایالت جدید شد.۳
این کشور در زمان تسلط بریتانیا به شبه قارهٔ هند تا سال ۱۹۴۷ به عنوان پاکستان خاوری شناخته می‌شد، در ۲۶ مارس ۱۹۷۱ این کشور بعد از سال‌ها جنگ‌های داخلی با نام کشور مستقل «بنگلادش» از پاکستان اعلام استقلال کرد.
با تجزیه هند بریتانیا در ۱۹۴۷، این ناحیه به دلیل مسلمان بودن اکثریت جمعیت به ایالت شرقی پاکستان مستقل تبدیل شد. پاکستان شرقی به خاطر فاصله ۱۶۰۰ کیلومتری از ایالت غربی اردوزبان و از نظر سیاسی حکمفرما، خود را قربانی بی عدالتی اقتصادی و قومی یافت. در ۱۹۷۱ این انزجار باعث بروز جنگ داخلی شد و کمک هند به نیروهای نامنظم بنگالی منجر به ایجاد جمهوری خلق بنگلادش (بنگال آزاد) مستقلی تحت رهبری شیخ مجیب‌الرحمن شد.
ترور این شیخ در ۱۹۷۵ در نهایت منجر به قدرت رسیدن ژنرال ضیاءالرحمان شد و وی با انجام اصلاحاتی در قانون اساسی، کشوری اسلامی به وجود آورد. این ژنرال نیز خود در ۱۹۸۱ ترور شد و ژنرال ارشاد در ۱۹۸۲ به قدرت رسید. در ۱۹۸۶ حکومت نظامی ملغی گشت و با اصلاحاتی در قانون اساسی دولتی غیر نظامی زمام امور را به دست گرفت. به دنبال مدتی اغتشاش، ارشاد خلع و متهم به فساد شد. در مارس ۱۹۹۱، حزب ملی بنگلادش به رهبری بیوه ضیاء الرحمن، برنده انتخابات چندحزبی گردید. از آن زمان نظام حکومتی بنگلادش از محور رئیس جمهور به محور پارلمان تغییر یافته‌است.
سیاست
شیخ حسینه.
خالده ضیاء.
حزب ملی‌گرای بنگلادش در ائتلاف با هفت حزب سیاسی دیگر سرانجام دولت نظامی بنگلادش به رهبری ژنرال ارشاد را وادار کرد تا به برگزاری انتخابات آزاد در سال ۱۹۸۳ تن در دهد.
با وجود تصمیم ژنرال ارشاد به تشکیل مجدد پارلمان، خالده ضیا در اعتراض به ادامه محدودیت‌های سیاسی در بنگلادش، انتخابات پارلمانی را تا سال ۱۹۹۱ تحریم کرد.
با فراهم شدن زمینه برگزاری انتخابات آزاد، ائتلاف به رهبری حزب ملی‌گرای بنگلادش در انتخابات فوریه سال ۱۹۹۱ توانست اکثریت کرسی‌های پارلمان را به دست آورد و رهبر این حزب عبدالرحمان بیسواس در همین سال رئیس جمهور بنگلادش شد و خالده ضیا به عنوان نخستین نخست وزیر زن در بنگلادش رای اعتماد پارلمان را کسب کرد. این حزب توانست در دور بعدی انتخابات در سال ۱۹۹۶ به پیروزی چشمگیری دست یابد و خانم ضیا مجدداً به سمت نخست وزیری منصوب شد.
در انتخابات سال ۲۰۰۱ نیز حزب ملی‌گرای بنگلادش با ائتلاف با احزاب اسلامگرا در انتخابات شرکت کرد و برای سومین بار به پیروزی دست یافت.
خالده ضیا همسر ژنرال ضیاء الرحمن، رئیس جمهوری پیشین بنگلادش از سال ۱۹۷۷ تا زمان ترور او در سال ۱۹۸۱ زمام امور این کشور را در دست داشت. در پی ترور ژنرال ضیاء الرحمان، خالده ضیا وارد صحنه سیاست شد و رهبری حزب ملی‌گرای بنگلادش را در دست گرفت. شیخ حَسینه، که دختر مجیب‌الرحمن، پایه‌گذار کشور بنگلادش است، از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ مقام نخست وزیری این کشور را در دست داشت و به عنوان رهبر حزب عوامی لیگ، از رهبران سیاسی مهم بنگلادش به‌شمار می‌آمد. در انتخابات سال ۲۰۰۲ میلادی تاج‌الدین احمد با اکثریّت آرا حائز پست ریاست جمهوری شد.
از ماه اکتبر سال ۲۰۰۶ و پایان دوره زمامداری خالده ضیا یک دولت انتقالی زمام امور بنگلادش را در دست گرفت.
براساس قوانین بنگلادش، در صورتی که در پایان یک دوره پارلمانی انتخابات جدیدی برگزار نشده باشد، دولت انتقالی می‌تواند به مدت سه ماه زمام امور را به منظور فراهم کردن زمینه برگزاری انتخابات در دست بگیرد.
با این همه، دولت انتقالی انتخابات پارلمانی را که برای ماه ژانویه سال ۲۰۰۷ برنامه‌ریزی شده بود به دلیل درگیری‌های خونین بین طرفداران حزب ملی‌گرا و حزب عوامی لیگ به تعویق انداخت و با اعلام وضعیت اضطراری در بنگلادش، گفت به اقداماتی برای پاکسازی صحنه سیاست این کشور از فساد دست خواهد زد. حدود دو دهه خصومت سیاسی بین شیخ حسینه و خالده ضیا از عوامل ناآرامی و بی‌ثباتی در این کشور بوده‌است.
ده‌ها تن از سیاستمداران بنگلادشی، از جمله طارق رحمن، فرزند خانم خالده ضیا، به اتهام فساد مالی بازداشت شدند.
در سال ۲۰۰۹ به دنبال به قدرت رسیدن شیخ حسینه، نیروهای شبه نظامی بنگلادش دست به شورش زدند. شورشی که از داکا آغاز شد و تدریجاً به دیگر شهرهای بنگلادش گسترش یافت ولی بعداً به طور کامل سرکوب شد. اصلاحاتی که دولت شیخ حسینه به منظور سکولارتر کردن قانون اساسی بنگلادش صورت داد، باعث خشم تندروها در این کشور شد.
جغرافیا
Bangladesh in its region.svg
Bg-map.png
کشور بنگلادش در جنوب قاره آسیا و در شبه قاره هند قرار گرفته‌است. این کشور از شمال و شرق و غرب به هندوستان و قسمتی از جنوب شرقی به کشور برمه محدود بوده و در قسمت جنوبی آن خلیج بنگال قرار دارد.
پایتخت این کشور شهر داکا با ۱۲،۲۹۵،۷۲۸ نفر جمعیت می‌باشد. مساحت بنگلادش ۱۴۷٬۵۷۰ کیلومتر مربع و جمعیت آن ۱۵۰٬۴۴۸٬۳۴۰ نفر است که به نسبت وسعت تراکم جمعیت بسیار زیاد است. از شهرهای مهم بنگلادش می‌توان به چیتاگونگ ۲،۵۳۲،۴۲۱ نفر، خولنا ۸۴۲،۹۹۵ نفر و راجشاهی ۷۲۷،۰۸۳ نفر اشاره کرد.
بنگلادش به دو منطقه طبیعی تقسیم می‌شود: جلگه آبرفتی وسیعی که ۹۰٪ کشور را تشکیل می‌دهد و دوسوم بخش شرقی جلگه دلتایی براهماپوترا ـ گنگ، بزرگترین دلتای جهان، است و از خلیج بنگال به طرف شمال امتداد می‌یابد؛ و منطقه دوم منطقه تپه‌های چتاگانگ که در گوشه جنوب شرقی کشور قرار دارد و حدود یک ششم سرزمین را در برمی‌گیرد.
این کشور از نظر طبیعی در جلگهٔ هموار بنگال قرار دارد. نزدیکی این کشور به خط استوا موجب وجود باران‌های موسمی شده‌است و نیز دارای رودخانه‌های بسیاری می‌باشد که نقش مهمی را در اقتصاد این کشور بر عهده دارند. از نظر آب و هوایی، بنگلادش دارای آب و هوای گرم و مرطوب است و به سبب واقع شدن در کنار خلیج بنگال و اقیانوس هند تابستان‌ها این کشور به شدت در مقابل سیل‌های ناشی از جریان‌های موسمی اقیانوس هند آسیب‌پذیر است و سالانه صدها نفر قربانی این باران‌های موسمی می‌شوند.
رودهای گنگ، براهماپوترا (جمونا)، میگهنا و پدما مهمترین رودهای بنگلادش‌اند و این کشور را آبیاری می‌کنند. رودهای گنگ و براهماپوترا که از کوه‌های هیمالیا سرچشمه گرفته و به خلیج بنگال می‌ریزند. رود گنگ و رودهایی که به آن می‌ریزد، ناحیه وسیعی از جنوب غربی بنگلادش را در برمی‌گیرد. سرچشمه هیچ‌یک از رودهای بنگلادش در داخل این سرزمین قرار ندارد، ازینرو بنگلادش بر جریان رودهایی که سرزمین آن را آبیاری می‌کند نظارت کامل ندارد؛ برای نمونه، ساخت سدی بر بالای رود گنگ در ایالت بنگال غربی هند، موجب تغییر مسیر مقادیر قابل ملاحظه‌ای آب به نفع این ایالت شده‌است.۴
رودخانه‌های پرشمار، مهمترین چشم‌انداز طبیعی بنگلادش است و به طور چشمگیری بر سبک زندگی مردم آنجا تأثیر گذاشته‌است. این رودها زمین‌های گسترده‌ای را آبیاری کرده و نوعی سامانه ترابری مناسب و ارزان به وجود آورده‌اند. ته‌نشینی رسوبات آبرُفتی این رودها باعث غنای خاک کشاورزی می‌شود و ذخایر بزرگ ماهی آنها، منبع غذایی مهمی برای ساکنان این کشور است. با اینهمه، به سبب تغییرات پیوسته و بعضاً سریع در مسیر این رودها و طغیان آنها، خسارت زیادی متوجه بنگلادش می‌شود.۵
به هر صورت، سرزمین بنگلادش بسیار حاصلخیز بوده و امکان زندگی را برای جمعیت بزرگی فراهم نموده‌است. قسمت‌های جنوب شرقی این کشور، از جنگل‌های خیزران پوشیده شده‌است.
کشاورزی بنگلادش متکی به باران‌های موسمی است. ۸۲ درصد جمعیت بنگلادش به کشاورزی مشغول هستندنیازمند منبع و برنج و کنف از محصولات آنان می‌باشد. به تازگی، در اعماق خلیج بنگال منابع گاز طبیعی، کشف شده‌است. این کشور فاقد منابع معدنی و ذخایر زیرزمینی قابل توجه‌است.
مردم
۹۸٪ نژاد این کشور را بنگالی‌ها تشکیل می‌دهند. ۸۹٫۷ درصد از مردم بنگلادش مسلمان و اکثریت آنها سنی‌مذهب هستند. ۹٫۲ درصد از بنگلادشی‌ها نیز پیرو آیین هندو است. زبان رسمی بنگلادش، بنگالی است، زبان انگلیسی هم اگرچه رسمی نیست ولی به عنوان زبان دوم شناخته می‌شود،
طبق آخرین گزارش‌ها از بانک توسعه آسیایی، ۹۵ درصد از زنان در بنگلادش زیر خط فقر زندگی می‌کنند و با شرایط دشواری روبرو هستند.۶
براساس برآورد انجام شده، بیش از ۷۷ میلیون نفر از مردم بنگلادش یعنی حدود نیمی از جمعیت این کشور، از دهه ۷۰ میلادی و در پی حفر چاه‌هایی که امکان استفاده از منابع آب زیرزمینی را می‌دهد، در معرض سم آرسنیک قرار گرفته‌اند.۷
اقتصاد
بنگلادش دومین صادرکننده پوشاک جهان است.۸ کارمزد پایین کارگران، این کشور را به یکی از قطب‌های مورد توجه مارک‌های شناخته‌شده جهانی تبدیل کرده است.۹
واحد پول بنگلادش تاکا با واحد جزء (پَیسه) است. این کشور از اعضای کشورهای همسود (مشترک‌المنافع) است،
بنگلادش با جمعیتی سریعاً در حال رشد یکی از فقیرترین کشورهاست و به کمک خارجی شدیداً وابسته است. کشاورزی و دامداری بیش از ۷۰٪ جمعیت را به خود اختصاص می‌دهد. برنج در بیش از سه چهارم زمین قابل کشت تولید می‌شود. با وجود حاصلخیزی زمین، محصول اغلب با سیل و توفان از بین می‌رود. در ۱۹۹۲ طرحی بزرگ با عنوان طرح مهار سیل آغاز شد، که طبق آن مسیر رودخانه‌ها تغییر کرده و دیواره آنها مرتفع خواهد شد. کشت تجاری عمده کشور چای و کنف است که بنگلادش ۹۰٪ تولید جهانی کنف را در دست دارد. صنایع معدنی کم است ولی ذخایر گاز طبیعی وجود دارد.
تاریخ
مرزهای قدیمی بنگلادش در جنوب آسیا ناشناخته است. در کتابهای جغرافیا به اجتماعی از مردم که بنگا نامیده می‌شدند اشاره شده‌است. مهابهاراتا چندین درگیری را در این اجتماع ذکر می‌کند. مارکوپولو نیز در خاطرات خود به نام بنگلا اشاره می‌کند. تاریخ‌نگاران دیگری هم با نام‌های گوناگون به این منطقه جغرافیایی اشاره کرده‌اند ولی برای نخستین بار نام بنگال در دوران سلطنت اکبرشاه استفاده شد؛ هنگامی که استان شرقی موخالز بعنوان سوبا - بنگلا شناخته شد. در روزگار چیرگی بریتانیا بر هند بین سال‌های ۱۸۵۴ -۱۸۷۴ بنگال شامل این قسمتها بود: ۱-بنگال خاص؛ ۲- ایالت بیهار در هند کنونی و مناطق اریسا و چوتانگپور در غرب؛ ۳- قسمتی از دره سورما در شمال شرقی.۲
در ۱۸۷۵م هنگامی که ایالت آسام به وجود آمد، بخش‌های کاچار و سیلهت در دره سورما از بنگال جدا شد و به ایالت جدید واگذار گردید. در ۱۹۰۵م ایالت بنگال شرقی و آسام از ترکیب پانزده بخش از بنگال، ایالت آسام و ایالتهای کوچ بیهار، تریپورا و منپور تشکیل شد و داکا، مقر دولت، ایالت جدید شد.۳
این کشور در زمان تسلط بریتانیا به شبه قارهٔ هند تا سال ۱۹۴۷ به عنوان پاکستان خاوری شناخته می‌شد، در ۲۶ مارس ۱۹۷۱ این کشور بعد از سال‌ها جنگ‌های داخلی با نام کشور مستقل «بنگلادش» از پاکستان اعلام استقلال کرد.
با تجزیه هند بریتانیا در ۱۹۴۷، این ناحیه به دلیل مسلمان بودن اکثریت جمعیت به ایالت شرقی پاکستان مستقل تبدیل شد. پاکستان شرقی به خاطر فاصله ۱۶۰۰ کیلومتری از ایالت غربی اردوزبان و از نظر سیاسی حکمفرما، خود را قربانی بی عدالتی اقتصادی و قومی یافت. در ۱۹۷۱ این انزجار باعث بروز جنگ داخلی شد و کمک هند به نیروهای نامنظم بنگالی منجر به ایجاد جمهوری خلق بنگلادش (بنگال آزاد) مستقلی تحت رهبری شیخ مجیب‌الرحمن شد.
ترور این شیخ در ۱۹۷۵ در نهایت منجر به قدرت رسیدن ژنرال ضیاءالرحمان شد و وی با انجام اصلاحاتی در قانون اساسی، کشوری اسلامی به وجود آورد. این ژنرال نیز خود در ۱۹۸۱ ترور شد و ژنرال ارشاد در ۱۹۸۲ به قدرت رسید. در ۱۹۸۶ حکومت نظامی ملغی گشت و با اصلاحاتی در قانون اساسی دولتی غیر نظامی زمام امور را به دست گرفت. به دنبال مدتی اغتشاش، ارشاد خلع و متهم به فساد شد. در مارس ۱۹۹۱، حزب ملی بنگلادش به رهبری بیوه ضیاء الرحمن، برنده انتخابات چندحزبی گردید. از آن زمان نظام حکومتی بنگلادش از محور رئیس جمهور به محور پارلمان تغییر یافته‌است.
سیاست
شیخ حسینه.
خالده ضیاء.
حزب ملی‌گرای بنگلادش در ائتلاف با هفت حزب سیاسی دیگر سرانجام دولت نظامی بنگلادش به رهبری ژنرال ارشاد را وادار کرد تا به برگزاری انتخابات آزاد در سال ۱۹۸۳ تن در دهد.
با وجود تصمیم ژنرال ارشاد به تشکیل مجدد پارلمان، خالده ضیا در اعتراض به ادامه محدودیت‌های سیاسی در بنگلادش، انتخابات پارلمانی را تا سال ۱۹۹۱ تحریم کرد.
با فراهم شدن زمینه برگزاری انتخابات آزاد، ائتلاف به رهبری حزب ملی‌گرای بنگلادش در انتخابات فوریه سال ۱۹۹۱ توانست اکثریت کرسی‌های پارلمان را به دست آورد و رهبر این حزب عبدالرحمان بیسواس در همین سال رئیس جمهور بنگلادش شد و خالده ضیا به عنوان نخستین نخست وزیر زن در بنگلادش رای اعتماد پارلمان را کسب کرد. این حزب توانست در دور بعدی انتخابات در سال ۱۹۹۶ به پیروزی چشمگیری دست یابد و خانم ضیا مجدداً به سمت نخست وزیری منصوب شد.
در انتخابات سال ۲۰۰۱ نیز حزب ملی‌گرای بنگلادش با ائتلاف با احزاب اسلامگرا در انتخابات شرکت کرد و برای سومین بار به پیروزی دست یافت.
خالده ضیا همسر ژنرال ضیاء الرحمن، رئیس جمهوری پیشین بنگلادش از سال ۱۹۷۷ تا زمان ترور او در سال ۱۹۸۱ زمام امور این کشور را در دست داشت. در پی ترور ژنرال ضیاء الرحمان، خالده ضیا وارد صحنه سیاست شد و رهبری حزب ملی‌گرای بنگلادش را در دست گرفت. شیخ حَسینه، که دختر مجیب‌الرحمن، پایه‌گذار کشور بنگلادش است، از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ مقام نخست وزیری این کشور را در دست داشت و به عنوان رهبر حزب عوامی لیگ، از رهبران سیاسی مهم بنگلادش به‌شمار می‌آمد. در انتخابات سال ۲۰۰۲ میلادی تاج‌الدین احمد با اکثریّت آرا حائز پست ریاست جمهوری شد.
از ماه اکتبر سال ۲۰۰۶ و پایان دوره زمامداری خالده ضیا یک دولت انتقالی زمام امور بنگلادش را در دست گرفت.
براساس قوانین بنگلادش، در صورتی که در پایان یک دوره پارلمانی انتخابات جدیدی برگزار نشده باشد، دولت انتقالی می‌تواند به مدت سه ماه زمام امور را به منظور فراهم کردن زمینه برگزاری انتخابات در دست بگیرد.
با این همه، دولت انتقالی انتخابات پارلمانی را که برای ماه ژانویه سال ۲۰۰۷ برنامه‌ریزی شده بود به دلیل درگیری‌های خونین بین طرفداران حزب ملی‌گرا و حزب عوامی لیگ به تعویق انداخت و با اعلام وضعیت اضطراری در بنگلادش، گفت به اقداماتی برای پاکسازی صحنه سیاست این کشور از فساد دست خواهد زد. حدود دو دهه خصومت سیاسی بین شیخ حسینه و خالده ضیا از عوامل ناآرامی و بی‌ثباتی در این کشور بوده‌است.
ده‌ها تن از سیاستمداران بنگلادشی، از جمله طارق رحمن، فرزند خانم خالده ضیا، به اتهام فساد مالی بازداشت شدند.
در سال ۲۰۰۹ به دنبال به قدرت رسیدن شیخ حسینه، نیروهای شبه نظامی بنگلادش دست به شورش زدند. شورشی که از داکا آغاز شد و تدریجاً به دیگر شهرهای بنگلادش گسترش یافت ولی بعداً به طور کامل سرکوب شد. اصلاحاتی که دولت شیخ حسینه به منظور سکولارتر کردن قانون اساسی بنگلادش صورت داد، باعث خشم تندروها در این کشور شد.
جغرافیا
Bangladesh in its region.svg
Bg-map.png
کشور بنگلادش در جنوب قاره آسیا و در شبه قاره هند قرار گرفته‌است. این کشور از شمال و شرق و غرب به هندوستان و قسمتی از جنوب شرقی به کشور برمه محدود بوده و در قسمت جنوبی آن خلیج بنگال قرار دارد.
پایتخت این کشور شهر داکا با ۱۲،۲۹۵،۷۲۸ نفر جمعیت می‌باشد. مساحت بنگلادش ۱۴۷٬۵۷۰ کیلومتر مربع و جمعیت آن ۱۵۰٬۴۴۸٬۳۴۰ نفر است که به نسبت وسعت تراکم جمعیت بسیار زیاد است. از شهرهای مهم بنگلادش می‌توان به چیتاگونگ ۲،۵۳۲،۴۲۱ نفر، خولنا ۸۴۲،۹۹۵ نفر و راجشاهی ۷۲۷،۰۸۳ نفر اشاره کرد.
بنگلادش به دو منطقه طبیعی تقسیم می‌شود: جلگه آبرفتی وسیعی که ۹۰٪ کشور را تشکیل می‌دهد و دوسوم بخش شرقی جلگه دلتایی براهماپوترا ـ گنگ، بزرگترین دلتای جهان، است و از خلیج بنگال به طرف شمال امتداد می‌یابد؛ و منطقه دوم منطقه تپه‌های چتاگانگ که در گوشه جنوب شرقی کشور قرار دارد و حدود یک ششم سرزمین را در برمی‌گیرد.
این کشور از نظر طبیعی در جلگهٔ هموار بنگال قرار دارد. نزدیکی این کشور به خط استوا موجب وجود باران‌های موسمی شده‌است و نیز دارای رودخانه‌های بسیاری می‌باشد که نقش مهمی را در اقتصاد این کشور بر عهده دارند. از نظر آب و هوایی، بنگلادش دارای آب و هوای گرم و مرطوب است و به سبب واقع شدن در کنار خلیج بنگال و اقیانوس هند تابستان‌ها این کشور به شدت در مقابل سیل‌های ناشی از جریان‌های موسمی اقیانوس هند آسیب‌پذیر است و سالانه صدها نفر قربانی این باران‌های موسمی می‌شوند.
رودهای گنگ، براهماپوترا (جمونا)، میگهنا و پدما مهمترین رودهای بنگلادش‌اند و این کشور را آبیاری می‌کنند. رودهای گنگ و براهماپوترا که از کوه‌های هیمالیا سرچشمه گرفته و به خلیج بنگال می‌ریزند. رود گنگ و رودهایی که به آن می‌ریزد، ناحیه وسیعی از جنوب غربی بنگلادش را در برمی‌گیرد. سرچشمه هیچ‌یک از رودهای بنگلادش در داخل این سرزمین قرار ندارد، ازینرو بنگلادش بر جریان رودهایی که سرزمین آن را آبیاری می‌کند نظارت کامل ندارد؛ برای نمونه، ساخت سدی بر بالای رود گنگ در ایالت بنگال غربی هند، موجب تغییر مسیر مقادیر قابل ملاحظه‌ای آب به نفع این ایالت شده‌است.۴
رودخانه‌های پرشمار، مهمترین چشم‌انداز طبیعی بنگلادش است و به طور چشمگیری بر سبک زندگی مردم آنجا تأثیر گذاشته‌است. این رودها زمین‌های گسترده‌ای را آبیاری کرده و نوعی سامانه ترابری مناسب و ارزان به وجود آورده‌اند. ته‌نشینی رسوبات آبرُفتی این رودها باعث غنای خاک کشاورزی می‌شود و ذخایر بزرگ ماهی آنها، منبع غذایی مهمی برای ساکنان این کشور است. با اینهمه، به سبب تغییرات پیوسته و بعضاً سریع در مسیر این رودها و طغیان آنها، خسارت زیادی متوجه بنگلادش می‌شود.۵
به هر صورت، سرزمین بنگلادش بسیار حاصلخیز بوده و امکان زندگی را برای جمعیت بزرگی فراهم نموده‌است. قسمت‌های جنوب شرقی این کشور، از جنگل‌های خیزران پوشیده شده‌است.
کشاورزی بنگلادش متکی به باران‌های موسمی است. ۸۲ درصد جمعیت بنگلادش به کشاورزی مشغول هستندنیازمند منبع و برنج و کنف از محصولات آنان می‌باشد. به تازگی، در اعماق خلیج بنگال منابع گاز طبیعی، کشف شده‌است. این کشور فاقد منابع معدنی و ذخایر زیرزمینی قابل توجه‌است.
مردم
۹۸٪ نژاد این کشور را بنگالی‌ها تشکیل می‌دهند. ۸۹٫۷ درصد از مردم بنگلادش مسلمان و اکثریت آنها سنی‌مذهب هستند. ۹٫۲ درصد از بنگلادشی‌ها نیز پیرو آیین هندو است. زبان رسمی بنگلادش، بنگالی است، زبان انگلیسی هم اگرچه رسمی نیست ولی به عنوان زبان دوم شناخته می‌شود،
طبق آخرین گزارش‌ها از بانک توسعه آسیایی، ۹۵ درصد از زنان در بنگلادش زیر خط فقر زندگی می‌کنند و با شرایط دشواری روبرو هستند.۶
براساس برآورد انجام شده، بیش از ۷۷ میلیون نفر از مردم بنگلادش یعنی حدود نیمی از جمعیت این کشور، از دهه ۷۰ میلادی و در پی حفر چاه‌هایی که امکان استفاده از منابع آب زیرزمینی را می‌دهد، در معرض سم آرسنیک قرار گرفته‌اند.۷
اقتصاد
بنگلادش دومین صادرکننده پوشاک جهان است.۸ کارمزد پایین کارگران، این کشور را به یکی از قطب‌های مورد توجه مارک‌های شناخته‌شده جهانی تبدیل کرده است.۹
واحد پول بنگلادش تاکا با واحد جزء (پَیسه) است. این کشور از اعضای کشورهای همسود (مشترک‌المنافع) است،
بنگلادش با جمعیتی سریعاً در حال رشد یکی از فقیرترین کشورهاست و به کمک خارجی شدیداً وابسته است. کشاورزی و دامداری بیش از ۷۰٪ جمعیت را به خود اختصاص می‌دهد. برنج در بیش از سه چهارم زمین قابل کشت تولید می‌شود. با وجود حاصلخیزی زمین، محصول اغلب با سیل و توفان از بین می‌رود. در ۱۹۹۲ طرحی بزرگ با عنوان طرح مهار سیل آغاز شد، که طبق آن مسیر رودخانه‌ها تغییر کرده و دیواره آنها مرتفع خواهد شد. کشت تجاری عمده کشور چای و کنف است که بنگلادش ۹۰٪ تولید جهانی کنف را در دست دارد. صنایع معدنی کم است ولی ذخایر گاز طبیعی وجود دارد.